چوب

درموردصنایع چوب

چوب

درموردصنایع چوب

موضوع: درختان اکالیپتوس

ریشه کنی درختان اکالیپتوس کنار معابر شهری گنبدکاووس

درختان اکالیپتوس گیاهانی سریع الرشد و با شکنندگی زیاد هستند که کاشت آنها در حاشیه معابر شهری مشکلات زیادی را برای مدیریت شهر ایجاد میکند...

 از جمله این مشکلات قطع سیمهای انتقال برق، از بین بردن سنگ فرش پیاده روها توسط ریشه های سطحی و سد معبر در اثر افتادن شاخه ها در هنگام وزش بادهای شدید است. اکثر درختان اکالیپتوس که در اثر تدبیر ناصحیح در سطح شهر گنبدکاوس کاشته شده بودند در سرمای کم سابقه زمستان گذشته خشک شدند و شهرداری گنبدکاووس در حال ریشه کنی آنها از معابر شهری می باشد.

برای شهری همانند گنبدکاوس که در اقلیم نیمه خشک واقع است میتوان از درختان خزان کننده همانند چنار و بید مجنون برای کاشت در حاشیه معابر استفاده نمود تاعلاوه بر درک گذشت زمان در اثر تغییر رنگ برگهای درختان بتوان در گرمای تابستان از سایه سار درختان و در ایام سرد زمستانی از آفتاب گرمابخش استفاده نمود.

درحال حاضر طیف بسیار متنوعی از درختان و درختچه های گوناگون از اکالیپتوس، کاج، سرو، توت، نارنج، زیتون گرفته تا خرزهره و درختان مصنوعی و برقی در سطح معابر شهر ما کاشته شده اند که به خوبی بیانگر سطح دانش و مدیریت دست اندر کاران بخش فضای سبز شهرماست.

بررسی امکان کاربرد فراورده های درخت اکالیپتوس (پودر برگ و دانه) در کنترل آفات انباری مهم گندم و جو در منطقه سیستان


گندم و جو از جمله محصولات انباری راهبردی محسوب شده که مورد حمله آفات انباری مختلف از جمله لمبه گندم و شپشه های آرد قرار می گیرند. پیدایش مقاومت به بعضی از سموم، به ویژه مالاتیون و فستوکسین، در اکثر آفات انباری، استفاده از روشهای مبارزه غیر شیمیایی مانند روشهای کنترل طبیعی، فیزیولوژیکی، بیولوژیکی و میکروبی علیه آفات انباری، توجه بیشتر محققان را جلب کرده است. از جمله این ترکیبها می توان به فرآورده های حاصل از درخت اکالیپتوس اشاره کرد. در این تحقیق خصوصیات حشره کشی و دورکنندگی ترکیبهای موجود در پودر برگ و مغز دانه اکالیپتوس روی آفات انباری غالب منطقه سیستان (لمبه گندم Trogoderma granarium وشپشه آرد Tribolium sp.) مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه حاصل از بررسی خاصیت حشره کشی این مواد که در 8 تیمار (شامل هفت غلظت مختلف که با استفاده از روش لگاریتمی بین دو غلظت حداقل و حداکثر بدست آمده بود و یک تیمار شاهد) با 4 تکرار برای هر کدام از آفات انباری اجرا گردید، نشان داد که LC50 (غلظت لازم برای کشتن 50 درصد لاروها) در پودر بذر اکالیپتوس برای لمبه گندم 5.98 و برای شپشه آرد 5.63 گرم برای هر یکصد گرم ماده غذایی است و نیز LC50 در پودر برگ اکالیپتوس برای لمبه گندم 5.98 و برای شپشه آرد 6.35 گرم برای هر یکصد گرم ماده غذایی می باشد. بنابراین پودر بذر اکالیپتوس با میزان LC50‌ کمتر، دارای خاصیت حشره کشی بیشتری نسبت به پودر برگ اکالیپتوس، علیه هر دو گونه آفت انباری می باشد. همچنین نتیجه حاصل از بررسی خاصیت دورکنندگی این مواد که در3 تیمار (شامل دو نوع ماده گیاهی و یک شاهد) با 4 تکرار برای هر کدام از آفات انباری اجرا گردید، نشان داد که میزان دورکنندگی پودر بذر اکالیپتوس برای لمبه گندم 67% و برای شپشه آرد 75% است در حالی که میزان دورکنندگی پودر برگ اکالیپتوس برای لمبه گندم 50% و برای شپشه آرد 65% می باشد. بنابراین پودر بذر اکالیپتوس با میزان درصد دورکنندگی بیشتر نسب به پودر برگ اکالیپتوس برای هر دو گونه آفت انباری تاثیربیشتری از خود نشان داده است

عنوان:

معرفی گیاه اکالیپتوس

اکالیپتوس با نام علمی Eucalyptus sppو نام انگلیسی  Red Gum گیاهی است از خانواده myrtaceae از درختان عظیم وسریع الرشد اقیانوسیه که به نقاط مختلف دنیا نیز انتشار یافته است و جنگل های وسیعی از آن در هند ومراکش ایجاد شده است . نام علمی جنس آن از دو واژه یونانی eu به معنای خوب و Kalypto به معنای پنهان مشتق شده است . بیش از 500 گونه دارد. در حدود بیش از نیم قرن قبل به ایران وارد شده است . و در مناطق جنوب کشور که محیط مناسبی برای آن بوده است کاشته شده واکنون درختان کهنسال آن در فارس دیده می شود. در حدود سال‌های 1310 گونه های مختلفی از اکالیپتوس به ایران وارد شد و در شمال کشور کشت گردید.

درختانی که در شمال کاشته شدند هرچند سال یکبار بر اثر سرمای سخت از بین می‌رفتند.

چند گونه آن که در ایران کاشت شده است :

1-  گونه Eucalyptus camaldulensis و مترادف آن E.rostrata این درخت در شمال ایران در اوایل مرداد شکوفه می دهد وگلهای آن لیمویی رنگ است وبذر آن در اوایل زمستان می رسد در خوزستان کاشته می شود. از این درخت صمغی به نام کینوی استرالیا گرفته می شود. ضمنا در زراعت چوب مخصوصا در ایران مناسب است.

2-  گونه E.globulus labill این درخت نیز حدود 50 سال قبل به ایران وارد شد و در شمال کاشته شد. مقاومت آن به سرما کم است . رشد آن در استرالیا و تاسمانی زیاد و به 100 متر می رسد اما در ایران به علت نامساعد بودن شرایط اقلیمی زیاد بلند نمی شود از این گونه هم صمغ کینو گرفته می شود.

3-  Eucalyptus microtheca این گونه نیز دهها سال قبل به ایران وارد شد و در خوزستان و آبادان کاشته می شود و در مقابل شوری خاک حساسیت کمتری نسبت به سایر  گونه ها نشان می دهد.

4-  اخیراً گونه های دیگری نیزوارد شده و از نظر تطابق ، با شرایط اقلیمی ایران در شمال تحت بررسی است که یکی از این گونه ها اکالیپتوس لثه آبی یا درخت تب استرالیا است که شناخته ترین گونه اکالیپتوس است که مصرف پزشکی دارد . طول آن 230 پا و برگ های 12-4 اینچی سبز تند وبراق .

اگر چه اوکالیپتوس بومی اقیانوسیه است . و جنگل های وسیعی از آن در استرالیا و تاسمانی می روید اما به دلیل داشتن نرمش اکولوژیکی نسبتا وسیع امروزه در اکثر نقاط دنیا دیده می شود.

مشخصات ریخت شناسی :

چوب آن سخت وبادوام است وپوسیدگی حاصل نمی کنند. پوست ساقه آن قهوه ای مایل به زرد وبه سهولت از ساقه جدا می شود برگ آن دائمی – همیشه سبز وبرحسب اینکه متعلق به گیاه جوان یا شاخه های جوان یا مسن باشد دارای اشکال مختلف است . در شاخه های جوان برگ ها وضع متقابل ، افقی وتقریبا عادی از دمبرگ دارند گلهای آن بیضی دراز و مدور و در قسمت قاعده پهنک قرار می گیرد. کناره پهنک برگ ها صاف است طول هر برگ حدود 15-10 cm وعرض آن 8-4cm . رنگ برگ ها در ابتدا سبز مایل به آبی است ولی تدریجا به رنگ سبز مایل به سفید در می آید. و مومی می شود شاخه های حاصل این نوع برگ ها ظاهر چهار گوش وبال دار دارند. در شاخه های مسن حالت منفرد روی ساقه و هریک به یک دمبرگ باریک به طول 3-2 cm ختم می شود. پهنک برگ درختان مسن ، باریک و دراز ، عاری از تار ، منتهی به نوک باریک و دارای قسمت انتهایی خمیده است . رنگ آنها سبز یا سبز مایل به زرد در هر دو سطح پهنک می باشد طول آنها 25-16cm وعرض آنها 15-2cm ساقه حامل این برگ ها حالت مدور وبدون بال دارد. اگر برگ ها در روشنایی و در مقابل نور خورشید قرار گیرند. نقاط متعددی در آنها تشخیص داده می شود که محل کیسه های ترشحی است .

اختصاصات تشریحی :

‌برگ ساقه های جوان از خارج به داخل

1-  بشره یا کوتیکول ضخیم که فقط در سطح تحتانی پهنک ، روزنه دارد. (در برگ گیاهان مسن که عموما ظاهری باریک ودراز دارند روزنه ها در هر دو سطح برگ دیده می شود )

2-  بافت نرده ای که منحصراً شامل دولایه آن هم در سطح فوقانی پهنک برگ است (برگ درختان مسن دارای بافت نرده ای در هر دوسطح برگ است) در این ناحیه بلورهای منشوری شکل اگزالات کلسیم دیده می شود.

3-  در زیر بافت نرده ای برگ ساقه های جوان و در فاصله بافت های نرده ای دو سطح برگ درختان مسن مزوفیل وجود دارد .

4-  در بافت های پارانشیمی ، حفره های متعددی درزیر میکروسکوپ دیده می شود که هریک از آنها یک کیسه ترشحی است .

5-  در ناحیه رگبرگ وسط برگ واقع در دو سمت فوقانی وتحتانی پهنک چند ردیف سلول کلانشیمی وسپس پارانشیم مه آدار مرکب از سلول های مدور دیده می شود. در مرکز این پارانشیم یکدسته آوند بزرگ چوب – آبکش به صورت قوسی محصور در پرسیکل فیبری وجود دارد که لایه آندودرمی آن را از خارج فرا گرفته است .

6-  در بشره برگ ساقه های مسن فرورفتگی های عدسک مانند دیده می شود که چوب پنبه ای ومدور شده اند که برگ های ساقه های جوان فاقد آن می باشند.

ترکیبات شیمیایی :

برگ تازه اکالیپتوس دارای 3 تا 5 درصد اسانس – یک ماده تلخ به نام روتین مواد رزینی مختلف – اسید اکالیپتیک وغیره است .

اسانس اکالیپتوس :

این اسانس از برگ های تازه وغنچه های گل به وسیله تقطیر با بخار آب در استرالیا، الجزایر وفرانسه تهیه می شود. راندمان آن نیز 800 تا 1000 گرم اسانس برای هر 100kgr برگ تازه است . اسانس تقطیر اول چون زیاد خالص نیست مقداری سود به آن می افزایند وسپس مجدداَ تقطیر می کنند. این اسانس مایعی بسیار سیال با تحرک بی رنگ ویا به رنگ زرد بسیار روشن است . بوی آن قوی – با عطر مخصوص و طعم آن ابتدا خنک کننده ولی تدریجا سوزاننده می شود. اسانس اوکالیپتوس در گرمای 15 درجه وزن مخصوص بین 91/0 تا 93/0 دارد به هر نسبتی در الکل مطلق ولی در 5 برابر حجم خود الکل 70 درجه حل می گردد. با اسانس های دیگر وروغن های ثابت به خوبی مخلوط می شود و در آب تقریبا غیر محلول است . اسانس آن باید در شیشه های کاملا دربسته در محل خنک دور از نور و روشنایی قرار گیرد. مراکز تجاری تولید اسانس اوکالیپتوس ، اسپانیا وپرتقال است . در این کشورها اسانس را از گونه ی E.globolus بدست می آورند. علاوه بر این گونه ، دو گونه E.smithii ,E.fruticetorum نیز مورد اسانس گیری قرار می گیرند.

ترکیب شیمیایی اسانس اکالیپتوس :‌

الدئیدوالریک – آلدئیدبوتریک – پین راست – کامفن – فنن – نوعی الکل ترپینیک به نام پینوکاروئول – مقدار کمی الکل اتیلیک – استات دامیل – یک ماده قابل تبلور به نام ادوسمول که در غالب گونه های اکالیپتوس وجود دارد. و 60 تا 80 درصد اسانس ، مربوط به ماده سینئول به فرمول C10H18O می باشد که به نام های اوکالیپتول و کاژه پوتول نیز گفته می شود . که مهم ترین واصلی ترین ماده تشکیل دهنده اسانس اوکالیپتوس می باشد.

(اهمیت درخت اکالیپتوس : مصرف دارویی – صنعتی – فضای سبز – زراعت چوب)

خواص درمانی وموارد مصرف :

برگ اکالیپتوس که تنها قسمت مورد استفاده گیاه از نظر درمانی است که برگ های مسن مناسب ترند و قابض – تب بر ضد نزله وضدعفونی کننده دارد. از نظر قابض بودن هیچ وقت در مصارف داخلی مورد استفاده قرار نمی گیرد. و به عنوان ضدعفونی کننده است که از آن در استعمال خارج استفاده می شود. مصرف اوکالیپتوس درتب های نوبه ، باعث پیدایش بهبودی در بیمار می شود. در رفع حالات نزله ای در برونشیت های ساده ویا عفونی که با خروج اخلاط فراوان همراه است نتیجه مطلوب دارد. وجود و خاصیت توام قابض وضد میکروبی که آن باعث گردیده که در بیماریهایی مختلف مجاری ادرار وبیماریهایی که منشأ نزله دارد موثر باشد از اکالیپتوس به عنوان معرق در بیماری های جلدی مزمن – بندآورنده خون در خونریزی ها ونیرو دهنده سلسله اعصاب درموارد سرگیجه – سنکوپ و همچنین ضد تشنج ورفع اسهال های مقاوم استفاده به عمل می آید. در استعمال خارج به دلیل داشتن اثر قابض وضد میکروبی جویدن برگ آن در رفع درد لثه و دندانها و جوشانده آن به علت دارا بودن تانن فراوان به صورت لوسیون وپانسمان، در بهبود زخم ها وشستشوی حفره های چرکین بدن مانند حفره گوش در مواقع عفونی شدن موثر است . اکالیپتوس اثر خلط آور ضد اسپاسم دارد و در تسکین علائم سرماخوردگی موثر است . برای درمان التهاب غشای مخاطی وبخور آن به عنوان ضدعفونی کننده مجاری تنفسی کاربرد دارد نه تنها احتقان بینی را برطرف می کند از تکثیر ویروس سرماخوردگی جلوگیری می نمایند. به دلیل داشتن سنیئول باعث رفع لارنژیت والتهابات حلق وگلو می شود. بسیاری از باکتری ها وقارچها را از بین می برد وقتی برای مصرف موضعی استفاده می شود می تواند دردهای روماتیسمی را تسکین دهد به نظر می رسد اثرات ضد میکروبی آکالیپتوس روی باکتری های گرم مثبت بیشتر بوده مخصوص باسیلوس ساب تیلس ومیکروکوکوس گلوتامبوس به آن حساسترند .

آزمایش های invitro نشان داده که کورستین وهایبروزید موجود در اکالیپتوس اثرات ضد ویروس آنفلوانزی تیپ A را دارد روغن آن اگر به طور مساوی با روغن زیتون مخلوط شود مرهم قرمز کننده پوست بدست می آید که آن را برای تسکین روماتیسم روی مواضع می مالند همچنین این مرهم برای التیام سوختگی نیز مصرف می شود از تنطور برگ خشک آن در موارد سل ریوی استفاده می کنند. از جوشانده برگ های آن به عنوان حشره کش برای پراکندن حشرات استفاده کرده وریشه آن مسهل می باشد. کرم کش وآنتی بیوتیک قوی است. از عصاره خالص آن مواد بی حس کننده ملایم موضعی ساخته می شود همچنین برای برخی ناراحتی های پوستی واگزما ها کاربرد دارد. از اسانس جهت از بین بردن شپش بدن و لباس نیز استفاده می شود.

عوارض و موارد منع مصرف :

تیمول موجود در این فراورده ممکن است باعث تحریک غشا مخاطی شود. اثر کم کننده مقدار قند را در ادرار مبتلایان به مرض قند دارد.

مصرف آن درمسلولین باید منحصر به مواردی باشد که بیمار تب نداشته وفقط منظور تسهیل خروج اخلاط از سینه و رفع سرفه باشد. زیرا وجود اکالیپتول در اسانس باعث روان شدن اخلاط و سهولت خروج آن از سینه می گردد.

دربیماران مبتلا به تب بالا – سرفه مداوم و خون ریزی دستگاه تنفس ممنوعیت مصرف وجود دارد. مصرف مقادیر زیاد وبی رویه آن باعث فلج دستگاه تنفس وپیدایش خفگی ومرگ می شود. روغن آن نباید به بینی وصورت کودکان زیر دو سال مالیده شود. می تواند اثرات دارویی داروهایی را که برای درمان کمبود قند خون به کار می رود را خنثی کند. همچنین مصرفی بی رویه آن باعث ایجاد ورم معده وروده سردرد تشنجات ورم کلیه پیدایش خون در ادرار ، ضعیف شدن رفلکس ها وحرکات تنفسی پائین آمدن فشار خون و درجه گرمای بدن می گردد. در بعضی افراد تماس با برگ ها ایجاد کهیر پوستی می کند.

مصارف دارویی وصنعتی آن :

مصرف دارویی آن به اشکال مختلف جوشانده ، دم کرده ، شربت که از برگ های آن تهیه می شود . گرد برگ به شکل کپسول واسپری وقطره های ضد سرفه وجود دارد.

مصرف صنعتی :

از ماده موثر آن که شامل روغن های فرار نظیر سنیئول ، منتول ، تیمول ، وفلاونوئید - کورستین می باشد در پمادهای ضد تحریک ، خمیر دندان ها استفاده می شود. بعنوان حشره کش ، بصورت پماد و مخلوط با روغن های پایه در تخفیف التهاب وتسکین دردهای عضلانی ازطریق موضعی مصرف می شود. در مقادیر کم به عنوان طعم دهنده در محصولات غذایی کاربرد دارد. در صورت آلوده شدن لباس یا پوست با قیر استفاده از روغن اکالیپتوس یک راه موثر وبی ضرر برای زدودن قیر است . اضافه کردن چند قطره از روغن اصلی آن به مایع شستشوی لباس ها برای افرادی که به گردوغبار حساسیت دارند موثر است .

مقدار وطرز مصرف :

1-   به عنوان ضد زکام 4-2 گرم برگ را در 100 گرم آب جوشانده وروزانه 1 میلی لیتر آن را می خورند.

2-  روغن با مصرف موضعی : برای مفاصل متورم ، 30 mlit روغن اکالیپتوس را به 500mlit آب ولرم مخلوط می کنند و برای ماساژ استفاده می کنند.

3-   استعمال موضعی : 1 تا 5/0 mlitl روغن را به نصف لیوان روغن مایع کنجد یا زیتون اضافه می کنند.

4-  مصرف استنشاقی : 5 تا 10 قطره ازروغن را به 2 لیوان آب جوش اضافه کرده وبخارات آن را استنشاق می کنند چشم ها باید کاملا بسته باشد.

5-  برای بخور از اسانس اکالیپتوس ، آویشن نعنا ورازیانه هرکدام 1 درصد ونعنا 4 درصد استفاده می شود روزانه چند بار و هر بار یک قاشق سوپخوری از محلول را در یک ظرف مناسب آب داغ ریخته وبه مدت 10-5 min بخور می دهند که برای آسم وسیاه سرفه مفید است .(آب نباید جوش باشد)

6-  چای وعصاره این گیاه : برگ خیس خورده در محلول الکل که دارای مواد فعال است تهیه می شود. مواد فعال آن ترکیبات فعال تانن وفلاونید نامیده می شوند.

7-  در متدمالین در درمان تب های دانه ای مخصوصا سرخک ومخملک که در آن ضمن درمان از آلودگی محیط اطراف بیمار جلوگیری به عمل می آید که نیاز به جدا کردن اتاق بیمار نیست به این صورت است : حلق ولوزه های بیمار را با روغن فنیکه 2 درصد ضدعفونی می کنند وروغن دارای کمی اسانس اوکالیپتوس خالص را به بدن بیمار می مالیند وسر بیمار را در مرحله عطسه وسرفه کردن با پارچه مخصوص (حلقه دار) می پوشانند تا ترشحات آلوده درفضا پخش نشود. پوشش مذکور را گاه به گاه با مختصری اسانس اوکالیپتوس آغشته می سازند.

8-  در دامپزشکی به صورت استنشاق و به عنوان خلط آور وهمچنین پانسمان زخم وجراحات مورد استفاده قرار می گیرد.

9-  همچنین برای ضدعفونی اماکن دام : از عصاره برگ گردو – اکالیپتوس ، چوپ کاسیا ، گل پیرتر و آب جوش استفاده می شود.

اکالیپتوس سنبل استرالیا است و از گیاهان مورد تأئید سازمان نظارت بردارد وخوراک امریکا(FDA) است برای درمان سرماخوردگی وانفلوانزا .

علاوه بر مصارف دارویی و صنعتی از برگ های اکالیپتوس از چوب آن نیز استفاده های فراوان می شود :

بررسی گیاه از نظر زراعت چوب آن :

کاشت وداشت اکالیپتوس :

تکثیر اکالیپتوس از طریق نهال وبذر : واندام های رویشی (قلمه وپیوند زدن ) انجام می گیرد .

الف) تکثیر ازطریق دانه : پس از بدست آوردن بذر مناسب که معمولا یکی از کارهای اساسی در امر بذرگیری از این درخت شناخت درخت مادر می باشد. بذر را در زمینی می کارند که دارای خاک نرم ونسبتا مرطوب همراه با نور باشد. بعد از گذشت یک هفته بذرها جوانه زده وخطر وجود علف های هرز نهال ها را تهدید می کند برای از بین بردن علف های هرز در چندین مرحله باید به وجین آن اقدام کرد.

ب) تکثیر ازطریق نهال : در این روش پرورش نهال مطرح است که در نهالستان یا درگلدانهای مخصوص جیفی پات یا کیسه پلی اتیلن انجام می شود که حاوی شن – خاک رس وکود حیوانی به نسبت 4: 1: 1 است . هر چه قوه نامیه کمتر باشد تعداد بذر بیشتری استفاده می شود و اگر بذر کوچک باشد با شن مخلوط وسپس کشت می شود وبعد از سبز شدن تنک می گردد ونهال های اضافی در گلدانهای دیگر باز کشت می شوند. در مرحله 4 برگی بذور در بهار کشت و تا اواخر پائیز می توان از نهال های حاصله استفاده کرد.

برای بهتر جوانه زنی بذر اکالیپتوس می توان از روش های زیر استفاده کرد.

1-   قرار دادن در آب جوش تا زمانی که اب سرد شود .

2-   قرار دادن در اسید سولفوریک غلیظ وسپس شستشو

3-   استراتیفیکاسیون درشن مرطوب در 5 درجه سانتی گراد

در هنگام کشت نهال درمزرعه طول آنها نباید کمتر از 15 وبیشتر از 35cm باشد. فاصله و تراکم کشت در درختان اکالیپتوس باید کاملا رعایت شود بدین ترتیب که در هرهکتار حداکثر 2500 اصله اکالیپتوس به فاصله 3*3 کاشته شود.

جهت مراقبت های لازم بعد از کاشت می توان از سموم دالپون وکروزان استفاده کرد. (جهت علف های هرز)

ج) تکثیر اکالیپتوس توسط اندام های رویشی : ازدیاد از این طریق اهمیت خاصی در توسعه و انتشار پایه های مرغوب دارد . بدین وسیله می توان صفات مناسب ایجاد شده در بعضی پایه های را حفظ کرد وتوسعه داد. البته قلمه وپیوند این گیاه بسیار مشکل است .

گونه های اکالیپتوس بیشتر در زمینهای باتلاقی و مرداب ها وبر حسب نوع گونه در آب وهوای نیمه خشک ونیمه مرطوب و خاک نسبتا آهکی و ماسه ای بهتر رشد می کنند.

زمان برداشت :

دوره برداشت اکالیپتوس به نوع گونه کیفیت رویشگاه تراکم جنگل ونوع محصول قابل مصرف در بازار بستگی دارد. بهترین فصل محصول برداری برگ ها در مرداد تا مهرماه می باشد.

اهداف تولید نهال در ایران ومناطق کاشت :

با هدف تولید چوب وایجاد فضای سبز در مناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری کشور و از برگ این گیاه به عنوان بخور استفاده می شود گرما را به خوبی تحمل می کند اما در مقابل سرما مقاومت چندانی ندارد وخشک می شود ولی با شروع فصل گرما ریشه جوش می دهد وسریعا رشد می کند این سیکل تا 5 سال ادامه می دهد و سپس قدرت ریشه جوش دادن را از دست می دهد.

موارد مصرف چوب آن :

 در صنایع کاغذ سازی – روکش وجعبه سازی همچنین تیرساختمان – تولید الیاف دیسکوز (ابریشم مصنوعی) پایه های تونل ، مصارف سوخت در حال حاضر کشورهای برزیل و آرژانتین بیشترین سطوح جنگل کاری خود را به درخت اکالیپتوس اختصاص داده اند.

مزایای درخت اکالیپتوس

1-   رشد سریع  و کوتاه بودن دوره بهره برداری

2-   قابلیت کشت در ارضای فقیر (خاکهایی که برای کشاورزی مناسب نیست )

3-   دارا بودن یزمش اکولوژیکی زیاد

4-   ایجاد تفرجگاههای مناسب

5-   قابل استفاده بودن در خاک های باتلاقی و یا باسطح آب زیر زمینی بالا

6-   مقاومت به شوری

7-   مقاوم در مقابل آتش سوزی بدین صورت که مجددا شاخه وبرگ می دهد.

8-   به دلیل قابلیت بالا در پمپاژ آب در زمین های باتلاقی و ماندابی مانع از تجمع پشته آنوفل می شود.

در پایان می پردازیم به طرح زراعت چوب اوکالیپتوس در استان کرمان

گونه E.camaldulensis در جنوب ایران و به خصوص در استان کرمان مورد استفاده قرار گرفته است . و در طرح های زراعت چوب نیز مطرح می باشد. نام عمومی آن در انگلیسی Red river gum است . ارتفاع آن 20 تا 30 متر و در خاک های اسیدی – خنثی و قلیایی می روید. نیاز به زهکشی دارد نورپسند است رنگ پوست خاکستری و قابلیت هرس طبیعی را داراست . در اواخر بهار و اوایل تابستان گل می دهد گلها به رنگ سفید کرم تا زرد وهر ماه فروردین – گرده افشانی توسط حشرات میوه کپسول نخودی شکل وحاوی دانه های ریز ، تولید این گیاه از طریق قلمه بسیار مشکل است. اما دانه ها را می توان بعد از 6 ماه از زمان گلدهی جمع آوری کرد.

قدرت رویش آن بالاست و تا 8 ماه می تواند دوره خشکی را تحمل کند. با افزایش فشار اکولوژیکی واقتصادی برروی جنگل ها وصنایع می توان برای اصلاح سودآوری و بهره وری مناسب تر از چوب والوار آن استفاده کرد . این گونه حساس به سرماست وباید در سال های اولیه رویش  درمعرض آن قرار نگیرد. در مناطق باد خیز دچار شکستگی می شود. وباید باد شکن احداث گردد. البته چوب این گونه بعد از قطع واستحصال بسیار محکم می شود و از قابلیت ارتجاعی خوبی نیز برخوردار خواهد بود. دانسیته چوب اکالیپتوس 65/0 gr/cm3 و جزو چوب های نیمه سنگین محسوب می شود. دوام طبیعی چوب اکالیپتوس متوسط بوده و دارای سختی متوسط است . حداقل دوره بهره برداری این درخت 7 سال در نظر گرفته شده است . ازکاربردهای مهم این گونه در استان کرمان با توجه به معدن خیز بودن ومخصوصا وجود معادن زغالسنگ استفاده به عنوان تیر وشمع معادن می باشد. وجود باغات گسترده پتانسیل مناسبی رابرای صنعت جعبه سازی وبسته بندی ایجاد کرده است رنگ متمایل به قرمز چوب این گونه استفاده از این چوب را در صنعت روکش وتخته لایه مناسب کرده است که شرط استفاده در این صنعت وجود چوب های کم گره وبا قطر زیاد می باشد. مهم ترین کاربرد آن در صنعت خمیر کاغذ وکاغذ سازی است . از کاربردهای دیگر استفاده در فیبر وتخته سازی – تخته خرده چوب ، نجاری مبل سازی ، ساختمان سازی ، خراطی ، مدل سازی وساخت دست افزار می باشد.

منابع :

1-   جوانشیر ، ک .1351 ، اکالیپتوس ، انتشارات دانشگاه  تهران .

2-   زرگری ، علی .1375، گیاهان داروئی ،(ج2) انتشارات دانشگاه تهران .

3-   قهرمان ، احمد . 1373 ، کورموفیت های ایران(سیستماتیک گیاهی)، جلد سوم، مرکز نشر دانشگاهی .

4-  منیری ،ش.1376 ،‌بررسی ترکیبات گونه های مختلف اکالیپتوس (پایان نامه دکترای داروسازی)،دانشگاه علوم پزشکی شیراز .

5-  موسسه تحقیقات جنگلها ومراتع0 1351 ، گزارش پیشرفت کار تحقیق در مورد کشت گونه های مختلف اکالیپتوس در ایران . انتشارات موسسه تحقیقات جنگها ومراتع تهران .

6-     Duke JA.1989 . CRC Hand book of medicinal herbs.

7-     Carol A Newall,linda a Andrson, J.danid philipson.1996, herbal medicines .

8-     Whiteman BW.Ghazizadeh H.1994.Eucalyptus oil .Journal of paediatrics children health .

9-     http : \\ www.aftab.ir

10-http:\\ fa. Wiki pedia .org\wiki .

11-http: \\ www.sdpi.org

12- http: \\ www. Iranhealers . com

درخت اکالیپتوس عامل پاکسازی خاک از آلاینده‌های شیمیایی

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین گفت : تحقیقات نشان می‌دهد کشت درختان صنعتی مانند اکالیپتوس و صنوبر سبب پاکسازی خاک از مواد شیمیایی ناشی از آبیاری پساب‌ها می‌شود.

دکتر محسن بیگدلی روز چهارشنبه در گفت و گو باخبرنگار علمی ایرنا در خصو
ص نحوه عملکرد درخت اکالیپتوس در پاکسازی خاک افزود:این درخت به صورت زه کش عمل می‌کند و چون شدت مکندگی آن زیاد است آلودگی را از خاک گرفته و به داخل آوندهای خود کشیده و ذخیره می‌کند.

به گفته وی مصرف این درخت هم چون صنعتی است بنابراین در خصوص عوارض آن، جای هیچ گونه نگرانی نیست.

وی اظهار داشت: ‪ ۵۰۰گونه اکالیپتوس در دنیا وجود دارد که ‪ ۵۰گونه آن در ایران زیست می‌کنند.

بیگدلی ادامه داد:برای انجام تحقیقات و مطالعات در خصوص نحوه پاکسازی خاک توسط این درختان ، ‪ ۱۰گونه انتخاب و مورد تحقیق و آزمایش قرار گرفتند که از این تعداد دو گونه نتیجه بسیار خوبی داشت که کشت آنرا به کشاورزان توصیه می‌کنیم.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین درخصوص درخت صنور نیز گفت: صنوبر هم درختی سریع الرشد با میزان آبدوستی بسیار بالا است که در فرایند رشد به صورت پمپاژ عمل و عناصر سنگین را جذب می‌کند.

وی تصریح کرد: مشکل پساب به خصوص در مزارع جنوب تهران بسیار مشهود است و کاشت درختان صنعتی راه حل مناسبی برای از بین بردن آلودگی خاک مزارع است.

بیگدلی با اشاره به اینکه ‪ ۳۵۰تا ‪ ۴۰۰هکتار از اراضی جنوب تهران زیر کشت سبزیجات قرار دارد اظهار داشت: با کاشت درختان صنعتی به جای سبزیجات در مزارع ، می‌توان جلوی تولید محصول ناسالم را گرفت.

وی تصریح کرد: در طرح کشت جایگزین به جای اینکه کشت سبزیجات و آبیاری آنها با پساب‌های آلوده، درختان صنعتی در مزارع کشت می‌شوند که مصرف صنعتی دارند و همان میزان درآمد را برای کشاورزان خواهند داشت.

اکالیپتوس درختی از تیره موردیها که اصلش از استرالیا است و در آن سرزمین تشکیل جنگل‌های انبوهی می‌دهد و ارتفاع آن به ۱۴۵ متر و محیط تنه آن به ۲۵ متر می‌رسد.

فواید گیاه

هنگام سرماخوردگی برگ‌های خشک شده این گیاه را جوشانده و یا عصارهٔ آن را از دارو خانه‌ها دریافت کنید و بعد آن را در دستگاه بخور بریزید.

مقدمه ای بر شناخت اکالیپتوس

پیشگفتار: گونه های اکالیپتوس از نظر جنگلکاری بخصوص در جنوب کشور مورد توجه بسیار قرار گرفته اند . تنوع بسیار رشد سریع مقاومت به خشکی قابلیت انعطاف رویشگاهی و مصارف مختلف چوب و فرآورده های فرعی گوناگون انها را بصورت درختان مطلوب برای جنگلکاری درآورده است . تا کنون در80 کشور جهان ( غیر از استرالیا که موطن اصلی اکالیپتوس است )در سطح بیش از 4 میلیون هکتار گونه های مختلف اکالیپتوس کشت گردیده اند . به رغم محاسن و فواید بی شماری که برای اکالیپتوس بر شمرده اند اما با تمام این اوصاف انتخاب و معرفی گونه های بیگانه مانند اکالیپتوس می بایست با ارزیابی دقیق و هوشمندانه نتایج و عواقب اجتماعی اقتصادی و بوم شناختی همراه بوده و در گزینش گونه و رویشگاه دقت کافی مبذول گردد زیرا در برخی از کشورها نتوانسته توقع ها انتظارهای پیش بینی شده را برآورده کند . انتخاب ومعرفی گونه های درختی به منظور جنگلکاری در کشور ما به صورت علمی بررسی نگردیده و غالبا به دانش و تجارب فردی پراکنده متکی است اگر چه در مواردی دیده شده که که یک گونه انتخاب شده وبدون انجام آزمایشهای سازگاری از ابتدا در سطحی وسیع کاشته شده است لکن باید هوشیار بود که انتخاب این گونه معجزه گر غالبا باید به اندازه کافی آزمایش گردد. بنابر این باید با توجه به جوانب امر و با استفاده از تجارب موجود در سطح جهان و انجام آ زمایشهای لازم در مناطق اقدام به انتخاب و معرفی گونه های درختی سازگار کرد . اطلاعات کلی استان بوشهر: استان بوشهر دارای 9 شهرستان 20 بخش و 39 دهستان حدود 4/1 درصد از مساحت کل کشور را داراست . ریزش باران بین 200 الی 250 میلیمتر بوده است دارای 3 رودخانه دائمی مند دالکی و شاپور است . جمعیت استان بالغ بر 809561 که 9/62 درصد شهر نشین و 1/37 درصد روستایی است دارای 625 کیلومتر طول مرز آبی بخوبی در سواحل خلیج فارس قرار گرفته است . استان بوشهردرعرض جغرافیایی 50 درجه و 6 دقیقه الی 52 درجه و 58 ثانیه و طول27 درجه و 14 دقیقه الی 30 درجه و16 دقیقه واقع میباشد. وسعت مراتع و جنگلهای استان: ردیف تیپ اراضی مساحت 1 مراتع خوب درجه 1 8675 2 مراتع متوسط درجه 2 412122 3 فقیر درجه 3 879903 4 بیابانی 16/331682 5 جمع ردیف 1 الی 4 16/1632382 6 طبیعی 187550 7 دست کاشت 9942 8 جمع ردیف 6 و 7 197492 9 سایر 9/470125 اقدامات سازمان جنگلها ومراتع واستان سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری کشور غیر از جنگلکاری با نمونه های مختلف طی طرح طوبی (بند الف وب)نیز کاشت گونه های چوبده از جمله اکالیپتوس و گز را مورد تاکید قرار داده است . در استانهای شمالی با صنوبر توسکا و انواع گونه های کاج مورد توجه قرار گرفته است . در استانهای جنوبی نیز با کونه های Acaciaوسالسینا و اکالیپتوس این کار انجام پذیرفته است.میتوان با حفر چاه و جمع آوری نزولات کاشت اکالیپتوس و سایر گونه ها انجام پذیرد. در استان بوشهرگونه های E.camaldulensisو E.cadentalisکاشت شده که E.camaldulensisدارای برگ درازتر وE.cadentalisدارای برگ پهنتر است. در سطح استان 118 هکتار جهت کاشت اکالیپتوس(طی طرح طوبی) اختصاص یافته که حدود 5/34 هکتار آن اجرایی شده است .اکنون به شرح مطالب مختلف راجع به این گونه میپردازیم. شناسنامه : تیره : Myrtaceae . موردیان نام لاتین : Eucalyptus camaldulensis dehn نام انگلیسی : Red GumRiversed eucalyptus.Astralian tree fever نام فرانسوی: Arbra afievre نام فارسی: اکالیپتوس نام عربی: شجره الکافور شرح گیاه : اکالیپتوس جزء دو لپه ایها و از درختان عظیم و سریع الرشد بومی تاسمانی و اقیانوسیه می باشد که در موطن اصلی خود تا ارتفاع 100 متر نیز میرسد. ولی به نقاط مختلف عالم انتشار یافته و جنگلهای وسیعی از آنرا در هند و مراکش ایجاد نموده اند . نام علمی جنس آنها از دو واژه eu به معنی خوب و kalypto به معنی پنهان مشتق شده است . این درخت نیز در حدود بیش از نیم قرن قبل به ایران وارد شده است و در مناطق جنوب کشور که محیط مناسبی برای آن بوده است کاشته شده و اکنون درختان کهنسال آن در فارس دیده می شود . در حدود سالهای 1310 گونه های مختلفی از اکالیپتوس به ایران وارد شده ودر شمال کشور کشت گردید چوب سخت و با دوام درخت به آسانی دچارپوسیدگی نمیشود. پوست ساقه آن رنگ قهوه ای مایل به زرد دارد و به سهولت از ساقه جدا میگردد. برگ درخت بر حسب آنکه متعلق به گیاه جوان ویا شاخه های جوان یا مسن باشد دارای اشکال مختلف است در شاخه های جوان برگها وضع متقابل افقی و تقریبا عاری از دمبرگ دارند. شکل ظاهر ان بیضوی دراز و مدور در قسمت قاعده پهنک است کناره پهنک برگهای آن صاف می باشد طول آنها در حدود 10 تا 15 سانتی مترو عرض آنها4تا8 سانتی متر می باشد. رنگ برگها در آغاز سبز مایل به آبی است ولی تدریجا به رنگ سبز مایل به سفید در می آید.شاخه های حاصل این نوع برگها ظاهر چهار گوش و بال دار دارد.در درختان مسن وضع و ظاهر برگها نه تنها حالت منفرد بر روی ساقه دارند بلکه هر یک به یک دمبرگ باریک به طول 2تا 3 سانتی متر ختم میشوند. پهنک برگ درختان مسن باریک و دراز و عاری از تار منتهی به نوک باریک و دارای قسمت انتهایی خمیده است رنگ آنها سبز یا سبز مایل به زرد در هر دو سطح پهنک می باشد.طول آنها 16تا25 سانتی متر و عرض آنها 2تا 5 سانتی متر است. گلها دارای پرچمهای فراوان بوده و در گونه های مختلف در رنگهای سفید کرم یا قرمز در فصل تابستان و پائیز ظاهر میشوند. تصاویر 1الی 3 درخت بالغ رادر منطقه بوشهر نشان میدهد.همچنین تصاویر 13 و 14 گلدهی اوکالیپتوس را نشان می دهند. اکالیپتوس سالانه حداقل 20 متر مکعب چوب در هکتارتولید دارد .دارای دوره بهره برداری شش الی هفت ساله است که در اثر ایجاد جست (زادآوری شاخه زاد) پس از برداشت جنگل شاخه زاد ایجاد میکند . چوب درختان اکالیپتوس به صورت خرده چوب در صنعت نئوپان میتواند کاربرد داشته باشد .حتی میتوان با تلفیق بین کشاورزی و تولید چوب آگروفاستری راندمان اقتصادی عرصه را بالا برد .چوب اکالیپتوس در صنایع کبریت سازی بکار میرودشاخه های اکالیپتوس نسبت به باد شدید حساس می باشد . دسته بندی چوب اکالیپتوس جزءچوبهای نرم است اما با از دست دادن رطوبت بسیار سخت و محکم میگردد. انواع گونه های اکالیپتوس: اکالیپتوس 4000گونه دارد که تنها چند گونه آن به ایران وارد شده است.ذیلا اسامی علمی چند گونه آن که در ایران کاشته شده نامبرده میشود . 1- گونه Dehn Eucalyptus camaldulensis و مترادف آن E .rostrata Schlecht و به انگلیسی این گونه را Red tum وRed gum murray گویند . این درخت در شمال ایران در اوایل مرداد شکوفه می کند و گلهای آن لیمویی رنگ است و تخم آن در اوایل زمستان میرسد در خوزستان کاشته میشود. در این درخت صمغی به نام کینوی استرالیا گرفته میشود. 2- گونه Eucalyptus globules Labill به فرانسوی Gommier blue de Tasmaniee وTasmanian bluegum نامیده میشود. این درخت نیز حدود50 سال قبل به ایران وارد شده و در شمال کاشته شده است . مقاومت آن به سرما کم است . در استرالیا و تاسمانی از بلندترین اکالیپتوسها بوده و بلندی آن تا 100 متر میرسد ولی در ایران به دلیل نامساعد بودن شرایط اقلیمی زیاد بلند نمی شود. از این درخت نیز صمغ کینو گرفته میشود. 3-.Eucalyptus microtheca. F. Muell این درخت به انگلیسی Collibah eucalyptus وFlooded box گفته میشود. این گونه نیز دهها سال قبل به ایران وارد شده و در خوزستان ( آبادان) کاشته میشود و درمقابل شوری خاک حساسیت کمتری از سایر گونه ها نشان میدهد . 4-.اخیرا گونه های دیگری وارد شده و از نظر تطابق با شرایط اقلیمی ایران در شمال تحت بررسی می باشند.از آنجمله به E.radis&E.vinimalisE.ovata&E.aygregata&E.darlympleana E.occidentalis& E.sargntii&E.largiflorens میتوان اشاره کرد. دراین صفحات به ذکر نام 748گونه اکالیپتوس میپردازیم

 سابقه کشت اکالیپتوس در ایران: اکالیپتوس در اوایل قرن حاضر وارد ایران شد و تقریبا در تمامی سطح کشور از شمال گرفته تا نقاط جنوبی کشور پراکنده گردیده است. در ابتدا گونه camldulensis بعد گونه های microtheco&gobulus نیز کشت گردید. در جنوب کشور بخصوص در خوزستان همزمان با ورود انگلیسیها به عرصه وارد شد . در منطقه خفر فارس تک درخت اکالیپتوسی موجودست که بنا بر تشخیص کارشناسان درحدود سال 1315ه.ش. غرس گردیده است.بنابراین میتوان گفت که در استان فارس دست کم سابقه 70 ساله دارد .از اواخر سال 1347 موسسه تحقیقات جنگلها ومراتع قسمت مهمی از برنامه های بررسی سازگاری گونه های درختی سریع الرشد خود را به تحقیق در مورد کشت اکالیپتوس در ایران اختصاص داد.و بدین ترتیب عملا به عنوان یکی از گونه های اصلی در برنامه ریزی های این سازمان جهت جنگل کاری و پروژه های مختلف قلمداد شد. محل مناسب رویش ونرمش اکولوژیک : گونه های اکالیپتوس بیشتر در زمینهای باتلاقی و مردابها وبر حسب نوع گونه اکالیپتوس در آب و هوای نیمه خشک و نیمه مرطوب خاک نسبتا آهکی و ماسه ای بهتر رشد می نماید.. قابل ذکر است که بطور کلی این گونه دارای سازگاری زیادی نسبت به دامنه وسیعی از انواع خاک وآب و هوا میباشد. دلیل این مدعی اینکه: گونه های این جنس از نواحی استوایی گرفته تا گرمسیری ونیمه گرمسیری وآب وهوای نیمه خشک ومدیترانه ای از هم سطح دریا گرفته تا ارتفاع 4000متر ودر خاکهای ساحلی تا بیابانی تا کوهستانی بسیار متنوع رشد نموده وتقریبا در تمامی سطح زیست کره بغیر از نواحی خیلی سرد پراکنده است در موطن اصلی (استرالیا)در یک ناحیه محدود آمیختگی گونه ها بسیار زیاد وشگفت انگیز میباشد وبا تغییرات کم میکروکلیما نوع گونه ها تغییر میکند که این نیز خود دلیلی بر نرمش اکولوژیک گیاه میباشد مقاومت به شوری و سدیمی بودن خاک: شوری وسدیمی بودن خاک یکی از مشکلات مهم خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک است . در این مناطق بدلیل کمبود بارندگی و اقلیم خشک املاح در خاک تجمع پیدا میکنند و در نتیجه خاکهای شور حاصل میشونند. این خاک محیط نا مناسبی برای رشد و تولید بوده که هم کمیت محصول را پائین می آورد و هم کیفیت محصول را کاهش می دهد. طبق آمار 15% سطح کل کشور ما را خاکهای شور و چیزی حدود 50% خاکها قابل بهره برداری و آبیاری می باشند . بطور کلی خاکهای شور دارای مقدار زیادی املاح محلول هستند که این نمک زیاد مشکلاتی را برای گیاه بوجود می آورد . اکالیپتوس به PHخنثی و قلیایی احتیاج دارد شوری خاک چگونه تعیین می شود ؟ شوری خاک را بر اساس پارامتری بنام E.C یا قابلیت هدایت الکتریکی مشخص میکنند .هدایت سنج الکتریکی دستگاهی است که قابلیت هدایت الکتریکی محلول خاک یا E.C را اندازه گیری می کند . خاکهایی که E.C آنها بیشتر از Ds/m 4 باشد جزء خاکهای شور طبقه بندی میشوند. تحمل درختچه ها و درختان زینتی نسبت به شوری نام گیاه حداکثر مجاز E.C. (Ds/m) نام گیاه حداکثر مجاز E.C. (Ds/m) یاسمن 2-1 کاج سیاه 6-4 گل رز 3-2 نعلب درختی 6-4 لاله درختی 3-2 اوکالیپتوس 8-6 عشقه 4-3 خرزهره 8-6 بداغ 4-3 نخل بادبزنی 8-6 توری 4-3 دراسیتا 8-6 ماگنولیا 6-4 گل کاغذی 8> شمشاد 4-6 گل یخ <8 اکالیپتوس جزء گونه هایی است که مقاومت نسبتا خوبی به شوری خاک دارد چنانچه در جدول پیوست ملاحظه میشود حد تحمل گیاه بین 8-6 دسی زیمنس است که برای خاکهای کشورمان مقدار قابل قبولی است. گفتنی است که در میان گونه های مختلف این گیاه گونه های E.lorgiflorens E.gomphocephala .E.microtheca .E. cumaldulensis. E.sargentir E.occidentalisبه شوری مقاومترند. مقاومت به سرما: سرما عامل محدود کننده انتشار اکالیپتوس بوده وموجب کاهش دامنه گسترش آن درعرضهای شمالی میشوند. اکثر گونه های آن نسبت به سرما حساس میباشند. شایان ذکر است که گونه هایE.viminalis & E.rudis & E.ovata E.darlrympleana& E.aygregata مقاومت بیشتری نسبت به سرما دارند . در برخی از کشورها گونه های دو رگه مقاوم به سرما بوجود آمده اندضمنا غیر از میزان درجه حرارت شرایط محیطی دیگر مثل رطوبت نسبی جنس خاک و شدت باد نیز بر این مسئله تاثیر گذار خواهند بود . در سرمای دیررس که شیره نباتی با شدت بیشتری به فعالیت در آمده است مقاومت درختان فوق العاده کاهش می یابد . به ندرت دیده شده درختانی که در شمال کاشته شده اند هر چند سال یکبار سرما زده میشوند حداقل دمای قابل تحمل در گونه های مختلف آن 5 تا 10 درجه سانتیگراد است. مقاومت به خشکی وسایر عوامل بازدارنده: اکالیپتوس مقاومت زیادی در برابر کم آبی و خشکی دارداکثر گونه های اکالیپتوس در برابر تابستانهای خشک و دوره های خشک طولانی مقاوم هستند و گاهی این بردباری بیشتر از موطن اصلی است.در خاکهای خیلی آهکی با PH بالا و مقدار کلسیم آزاد به مقدار زیاد برای بسیاری از اکالیپتوسها نامناسبند . لکن برخی از گونه ها از قبیل E.camaldulensis در اراضی خیلی آهکی نیز تحمل خوبی دارند. آفات و امراض : اکالیپتوس آفات و امراض خاصی ندارد اما پایه های مختلف گیاه مورد حمله چوب خواران بویژه موریانه واقع میگردد . همچنین گونه E. ococidentalis بسیار حساس به حمله قارچی می باشد و در مناطق مرطوب همچون بوشهر کشت آن توصیه نمیگردد. خصوصیات ویژه اکا لیپتوس: بسیاری از گونه های اکالیپتوس بویژه انواع مقاومتر به خشکی دارای یک عضو حمایتی زیر زمینی به نام غده چوبی (Lignotuber ) هستند که مخزنی از مواد غذایی و آب جهت تجدید حیات در مقابل عوامل مخرب به ویژه خشکسالی و آتش سوزی است . همچنین در اطراف ریشه آن اجتماع زیادی از قارچها دیده میشود که خود عاملی در غنی تر شدن خاک محل می باشد. روش کا شت وازدیاد: تکثیر اکالیپتوس از طریق دانه نهال و اندامهای رویشی ( قلمه و پیوند زدن ) وکشت بافت انجام میگیرد . الف) تکثیر از طریق دانه: برای این کار پس از بدست آوردن بذر مناسب که معمولا یکی از کار های اساسی در امر بذرگیری از درخت اکالیپتوس شناخت درخت مادرمی باشد . سپس بذرها در زمینی که دارای خاک نرم و نسبتا مرطوب همراه با نور باشدکاشته میگردد. بعد از اینکه یک هفته از رشد بذر گذشت و بذرها به تدریج جوانه زدند خطر وجود علفهای هرز نهالها را تهدید میکند و تا زمانیکه نهال اکالیپتوس برعلفهای هرز پیروز نشده است خطر تا دو سال وجود دارد. به همین دلیل بایستی در شرایط بسیار مناسب به کشت اکالیپتوس با بذر پاشی آن اقدام نمود. در هر حال همیشه باید توجه داشت که نهال اکالیپتوس به وسیله پوشش علفی از بین نرود . برای از بین بردن علفهای هرز چندین مرحله باید به وجین کردن آن اقدام کرد. تصاویر4الی6 پیوست شامل شکل بذر وتکثیر آن در نهالستان بوشهر میباشد. ب) تکثیر از طریق نهال: دراینجا ابتدا مسئله تولید و پرورش نهال مطرح است که در نهالستان یا در گلدانهای مخصوص به نام جیفی (jiffy pots) انجام میگیرد . در خصوص نهالستان به نکات اساسی باید باید توجه نمود که عبارتست از : انتخاب محل مساحت نهالستانتسطیح خیابان کشی آبیاری بادشکن سایبان و غیره می باشد . اقدامات لازم در این نهالستان مشابه نهالستانهای عمومی است در هنگام کشت نهالها در مزرعه طول آنها نباید کمتر از 15 و بیشتر از 35 سانتیمتر باشد . فاصله و تراکم کشت در درختان اکالیپتوس باید کاملا رعایت شود . بدین ترتیب که در هر هکتار حد اکثر 2500 اصله اکالیپتوس به فاصله 2*2 کاشته شود . جهت مراقبتهای لازم بعد ازکاشت از قبیل خارج کردن یا از بین بردن علفهای هرز میتوان از علف کش دالاپون (Dalapon) کروزن استفاده کرد.تصاویر7الی12 نمونه هایی از تولید نهال در نهاستان بوشهر است. ج) تکثیر اکالیپتوس به وسیله اندامهای رویشی: ازدیاد از طریق اندامهای رویشی اهمیت خاصی در توسعه وانتشار پایه های مرغوب دارد. بدین وسیله میتوان صفات یا کیفیت خاصی را که دربعضی پایه ها ایجاد شده حفظ نمود ووتوسعه داد لیکن ازدیاد رویشی در اکالیپتوس فوق العاده مشکل است. د) تکثیر اکالیپتوس در سطح وسیع وصنعتی که توسط کشت بافت صورت می پذیرد: چندین کشور در حال توسعه به ویژه چین وهندوستان و بخشهایی از آمریکای لاتین در این زمینه بسیار فعال میباشند.این روش که به نام کشت مریستمی شهرت دارد اولین بار به منظور حصول گیاهان عاری از ویروس ابداع گردید . کشورهای در حال توسعه با استفاده از همکاریهای بین المللی وارد گستره بیو- تکنولوژی گردیدند .مرکز ژنتیک جنگل آمریکا در یک همکاری مشترک برای استفاده وحفظ منابع ژنتیکی جنگلهای سوزنی برگ همچنین ایجاد گستره وسیعی از جنگلهای پهن برگ در مکزیک از این روش استفاده نمود.با این روش میتوان جنگلهای بسیاری از گونه های سریع الرشد واصلاح شده به صورت دست کاشت ایجاد کرد وبدین ترتیب از فشار استحصال چوب بر جنگلهای طبیعی نیز کاسته میشود. پیش بینی میگرددحجم تولیدی چوب در این جنگلها حداقل دو الی ده برابر جنگلهای طبیعی میباشد. سازمان FAO چنین گزارش نموده است که کمیسیون جنگلداری برزیل وپرو به همین نحو جنگلهای زیاد اکالیپتوس زیادی ایجاد شده و بدین ترتیب از فشار بر جنگلهای بکر طبیعی بسیار کم شده.فقط از یک توده کالوس دریک لوله آزمایش میتوان در حدود هزار نهال تولید کرد. میتوان در صورت وجود عرصه مناسب از سیلاب و فرسایش و آلودگی آبها وپرشدن مخازن سدها واز بین بردن تنوع گونه ای و.....جلوگیری کنیم.البته این روش در مورد اکالیپتوس مشکلاتی هم دارد که از آن جمله اینکه چون اکالیپتوس گیاهی دو لپه ای است کشت بافت آن با ترشح ترکیبات فنیلی دچار عدم رشد بافتها وتیرگی محیط کشت گردد که البته با یکسری تمهیدات تیمارهای هورمونی مناسب مثل سیتوکنینهای بنزیل آدنین وکینیتین این مشکل را رفع کرد. مشکل دیگر تشابه ژنتیکی نهالهای تولیدی میباشد لذا با ورود هرآفت به عرصه نتایج مرگباری ایجاد میگردد . که البته این ایراد نیز با در معرض قرار دادن توده سلولی (کالوس) با توکسینهای قارچی ونمکی ودماهای مختلف مرتفع میگردد.وتمایز ژنتیکی لازم را بدست آورد.در ایران نیز به تازگی بر روی سه گونه اوکالیپتوس (کامالدونسیس وفروتیستوروم وویمینالیس) جهت کشت بافت و مطالعات اکوفیزیولوژیکی آزمایشاتی صورت گرفته که هنوز در حال پیگیری میباشد. استفاده فرعی از اکالیپتوس: الف) تولید کاغذ : کشور ما ایران به علت مصرف بالا و روز افزون کاغذ وضایعات این حوزه که به صورت زباله سوزانده میشود . در استفاده از چوب جنگل ها نیاز روز افزونی دارد. که این خود باعث رو آوردن به گونه های عظیم الجثه و سریع الرشد میگردد.در کشورهای مختلف جهت تولید کاغذ از گونه های متفاوت در این زمینه استفاده میگردد در کشور اندونزی از آاسیا ودر دیگر نقاط دنیا از جمله چین از باگاس و ساقه برنج کاغذ تولید میگردد. در کشور برزیل نیز از اکالیپتوس استفاده میگردد. که کیفیت کاغذ تولیدی خوب ارزیابی می شود. گفتنی است که کشور برزیل در این زمینه توانسته صادرات هم انجام دهد که این مهم را باید مرهون این گیاه وجنگلکاریهای وسیع آن دانست(چنانچه در بخش کشت بافت نیز توضیح داده شد). لازم بذکر است که در برزیل چندین میلیون هکتار جهت کاشت این گونه بمنظور تولیدات مختلف این گیاه وبه طور اخص چوب دهی سریع و سپس استفاده در صنایع کاغذ سازی و کارخانجات وابسته به آن در نظر گرفته شده است.متاسفانه در ایران طرحی در این زمینه وکارخانجات عمل آوری وابسته در نظر گرفته نشده است .هم اکنون سالیانه در حدود نیم میلیارد دلار صرف واردات کاغذ وخمیر آن فقط برای تولید کتاب و روزنامه در کشور میگردد.طرحهای مختلف تولید چوب میتواند اشتغال زا وموجب صرفه جویی ارزی گردد. ب)تولید الکل وسوخت: دو کشوری که تحقیقات خوبی در زمینه بیوالکل انجام داده اند برزیل و روسیه می باشند . در برزیل اتانول را از نیشکرو در روسیه متانول را از اکالیپتوس بدست آورده اند . الکل همچنین می تواند از طریق سنتز از مواد اولیه ای همچون اتن یا استن با کربید کلسیم و از زغال سنگ ودیگر منابع بدست آید. نگاهی به انواع الکل و سایر ترکیبات جایگزین سوخت های فسیلی : استفاده از الکل بعنوان سوخت موتورهای درون سوز به تنهایی یا بصورت ترکیب با دیگر سوختها بیشترین توجه را در سالهای اخیر به خودجلب نموده است .دلیل این فواید زیست محیطی و اقتصادی دراز مدت آنست که نسبت به سوختهای فسیلی دارد . متانول و اتانول برای این منظور مناسبند در حالیکه هر دو این الکلها می توانند از نفت خام یا گاز طبیعی هم بدست آیند اتانول اهمیت بیشتری دارد چرا که بعنوان تک منبع تجدید پذیر از مواد زاید و مواد آلی همچون دانه های گیاهی و چغندرقند و چوب بدست آید . سوختهای الکلی : پیشنهاد استفاده از الکل جهت استفاده در حمل و نقل بخصوص جایگزینی آن با بنزین و گازوئیل مطرح شده درحال حاضر استفاده از آن و با استفاده از ترکیب با ئیدروژن می باشد. سوختهای الکلی میتوانند از محصولات مختلفی تولید شوند نظیر : 1- چغندر قند 4- اکالیپتوس 2- سیب زمینی 5- نیشکر 3- آفتابگردان 6- جو دو کشوری که تحقیقات خوبی در زمینه بیو الکل نموده اند برزیل وروسیه میباشد در برزیل اتانول از نیشکر و در روسیه متانول از اکالیپتوس بدست می آید. الکل میتواند از طریق منابع دیگر مثل زغال سنگ هم بدست آید . سوخت الکلی که از منابع کشاورزی بدست می آید نیازمند مقادیر زیادی از زمینهای قابل کشت با حاصلخیزی و تامین آب مناسب می باشد و این مورد یعنی تهیه مستقیم از محصولات کشاورزی و جنگلی میتواند بعنوان گزینه مناسب تامین سوخت الکلی برای کشورهای مختلف صنعتی و غیر صنعتی مطرح گردد. در کشور آلمان بطور مثال بیشترین سوخت مصرفی الکل است اما با استفاده از چوب سوخت مصرفی الکل است اما با استفاده از چوب و مواد معدنی ومواد دورریختنی کشاورزی و دامپروری نیازی به زیر کشت بردن زمین اضافی نیست. در مورد مواد جنگلی هم میتوانیم از خورده تفاله های چوب اکالیپتوس استفاده شده در صنایع کاغذ سازی (تولید خمیر) و صنایع دیگر استفاده برد. ب-1) اتانول: اتانول میتواند از مواد دور ریختنی گندم و خاک اره و چوب و مواد زاید دامداری مواد زاید نفتی استحصال گردد.حتی در صنعت ذکر شده که اتانول حاصل از چوب اکالیپتوس بحدی شفاف وروشن وخالص میباشد که بنام تجاری مهتاب معروف گردیده است . اتانول قابل اشتعال است واز سوختهای دیگر بهتر میسوزد و سوختن آن کامل است یعنی از آن فقط دی اکسید کربن و آب تولید میشود. عدد اکتال اتانول هم بسیار بالاست واز سوختهای دیگر و معمولی بسیار بالاتر است.در برزیل وایالات متحده آمریکا وروسیه استفاده ازاتانول تولیدی از ساقه نیشکرو چوب اکالیپتوس وسایر دانه ها بعنوان سوخت خودرو توسط دولتی حمایت می شود. ودر برخی از ایالات کاملا به جای بنزین جایگزین شده است. در ایران هم در نیشکر و صنایع جانبی یکی از کارخانه های در نظر گرفته شده کارخانه تولید الکل است.اما متاسفانه هنوزکارخانه ای جهت تولید اتانول از چوب در نظر گرفته نشده است. ب-2) متانول: متانول ترکیب دیگری است که ازچوب اکالیپتوس تولید میگردد. متانول نیز بعنوان سوخت درنظر گرفته میشود.بخصوص با ترکیب با بنزین که باعث بهسوزی بنزین میشود . البته گفتنی است که متانول کمتر از اتانول مورد توجه بوده است به دو دلیل اول اینکه باید به عنوان مکمل استفاده شود ومصرف آن به تنهایی ممکن نیست. دوم اینکه متانول مشکلات بیشتری دارد وبطور کامل نمیسوزد. مضافا اینکه برخلاف اتانول متانول یک ماده سمی است. ج)تولیدات دارویی: اسم عربی اکالیپتوس درخت کافور میباشد همه اجزای آن شامل جوهری است مایع و زرد رنگ با بوی شبیه کافور که در 170 درجه به جوش می آید این عصاره در درمان بیماری قند زکام شستشوی زخمهای چرکین و اسها لهای مزمن کاربرد دارد ( اکالیپتوس حاوی مواد رزینی و صنعتی آلوئیک والریک بوتیریک پینوکارول اودسمول الکل اتیلیک می باشد. ) برگ اکالیپتوس به درمان برونشیت های ساده سل ریوی و آسم کمک میکند وتب بر و ضدعفونی کننده ا ست. از این گیاه بعنوان معرق در بیماری پوستی و جلوگیری کننده از خونریزی استفاده میکنند. اکالیپتوس تقویت کننده اعصاب ضد تشنج وبرطرف کننده سرگیجه و اسهالهای مقاوم است . جویدن برگ آن به رفع درد لثه کمک میکند و جوشانده این گیاه به عنوان لوسیون نقش موثری در بهبود زخمها دارد . لازم به ذکر است مصرف بی رویه اسانس آن موجب ورم معده سردرد تشنج کاهش فشار خون و ورم کلیه میشود. بخور آن بعنوان ضد عفونی هوا درمان سرما خوردگی و مشکلات تنفسی مورد استفاده میباشد . همچنین ضد رشد لارو آنوفل ( ناقل مالاریا) میباشد. درهند از جوشانده آن برای فراری دادن حشرات از آن استفاده میشود. همچنین پودر برگ خشکیده گیاه بهمراه روغن زیتون عامل بسیار موثری برای کم کردن دردهای مفصلی موضعی و درمان رماتیسم میباشد. ریشه آن مسهل است در چین و ژاپن اسانس برگ اکالیپتوس بعنوان تب بر از بین برنده کرم های دستگاه گوارش و آنتی بیوتیک مصرف میشود و برای درمان آنفولانزا استفاده میگردد. د) کاربرد بعنوان گیاه زینتی در پارکها : نظر به سطح سایه انداز زیاد این گیاه و اینکه بعد از چند سال نیاز به آبیاری ندارد و زیبایی درختان بالغ وداشتن گلهای زیبا و معطر(تصاویر1تا3و13و14) برگ ریزی نسبتا کم همیشه سبز بودن گیاه از آن به عنوان گیاه زینتی در پارکها و معابر عمومی بخصوص در خطه جنوب استفاده میگردد. ه) تثبیت شن وخاک : سال گذشته (نیمه دوم سال 1385) مهندس بهزاد فتاحی دانشجوی ایرانی دوره دکترای راه وساختمان دانشگاه wollongong استرالیا موفق به دریافت جایزه نخست موسسه مهندسان جوان ژئو تکنیک استرالیا گردید. جامعه ژئو تکنیک استرالیا از معتبرترین مراجع ژیو تکنیک در دنیا میباشد. مهندس فتاحی کار تحقیقاتی خود را در زمینه بهسازی خاکهای سست به روش مهندسی زیستی با بهره گیری از تئوری های خاکهای غیر اشباع ارائه کرد. این موسسه اجرای طرح وی را برای کمک به توسعه و ارتقای سطح کیفی خطوط ریلی استرالیا که مشکلات عدیده ای بخاطر حرکت خاک و سست شدن آن و ایجاد فرسایش داشته اند ضروری اعلام کرد . تلاش مهندس فتاحی در قالب مدلسازی تاثیر ریشه های درختان مخصوصا اکالیپتوس بر استحکام خطوط ریلی در خاکهای ضعیف ومتوسط (نسبت به فرسایش بادی وآبی) وضرورت درختکاری در حاشیه ریلهای راه آهن میباشد. شبکه ریلی استرالیا یکی از بزرگترین وپیچیده ترین شبکه های ریلی جهان به شمار میرود که تمامی ایالات ومناطق این کشور پهناور بهم متصل و پوشش میدهد. این مدل که با استفاده از علوم وابسته به گیاهشناسی وتثبیت شن وفرسایش با علوم ومهندسی راه وساختمان طراحی شده قابل بکارگیری در کلیه تاسیسات مهندسی نیز میباشد خلاصه طرح وی حاکی از این است: گیاهان وریشه های آن در استحکام خاک خطوط ریلی که از آنجا می گذرد ارتباط مستقیم دارند.تاثیر منطقه ای یک درخت اکالیپتوس در روی زمین چندین برابر اندازه آن است یعنی اینکه طبق نظریه و بررسی مهندس فتاحی مدلهای رایانه ای نشان میدهد که تاثیر منطقه تثبیتی یک درخت اکالیپتوس میتواند تا بیست متری فاصله ریشه های خود ایجاد ثبات نماید. و این بدان معنا است که کاشت این درخت در 15الی 20 متری خطوط ریلی میتواند نقش جدی در استحکام خاک داشته باشد.ودر نتیجه میتوان از میلیادها دلار در خصوص زیر سازی واستحکام بخشی خطوط ریلی صرفه جویی کرد. مساحتی که در اثر کاشت یک اکالیپتوس تثبیت میشود (ارتفاع متوسط آنرا بیست متر در نظر میگیریم) حدود 400متر مربع میباشد که مساحت قابل توجهی است.و میتوان یک هکتار را با 25 درخت پوشش داد. و) خشکاندن باتلاقها: چون اوکالیپتوس در ابتدای دوره رشد خود نیاز آبی زیادی دارد. میتواند در اراضی مرطوب رشد سریعی کند.به همین جهت در بعضی از کشورهای آفریقایی از آن برای خشکاندن باتلاقها ومبارزه با مالاریا استفاده نموده اند. زمان برداشت: دوره برداشت اکالیپتوس به نوع گونه کیفیت رویشگاه و تراکم جنگل و نوع محصول قابل مصرف در بازار بستگی دارد. بهترین فصل محصول برداری برگها در مرداد ومهر ماه میباشد. نتیجه گیری از بیان موارد فوق چنین نتیجه می گیریم، با توجه به مقاومت اکالیپتوس به عوامل بازدارنده محیطی (غیر از سرمای زیاد) و بیماری که شرح هر یک به تفکیک از نظر گذشت. انتخاب آن به عنوان گونه ای مناسب جهت کاشت در عرصه جهت تثبیت شنزیبایی محیط جنگلکاری و غیره انتخابی صحیح می باشد همچنین می توان نسبت به بکارگیری این گیاه در صنایع جانبی (چنانچه ذکر شد) و بوجود آوردن کشت زارهای و سیعی از این گونه به عنوان یک طرح مناسب جهت اشتغالزایی و سایر بهره برداری های اقتصادی در شرایط امروزه کشور نگریست در شرایط امروز جهانی که تولید انرژی و سوخت یک مسأله بسیار مهم می باشد کاشت رقم های مختلف این گیاه می تواند به تولید سوختی پاک و عاری از آلودگی محیط زیست کمک فراوانی کند، فرآورده های دارویی این گیاه و گونه های مشابه می تواند ما را از واردات دارو به کشورمان بی نیاز کرده و زمینه فعالیت هزاران فرد را در زمینه های مختلف ایجاد نماید، خوشبختانه به دلیل سازگاری این گیاه با شرایط طبیعی جنوب ایران زمینه برای کار بر روی این گونه و ادامه تحقیقات و عملی نمودن طرحهای مختلف در این رابطه وجود دارد، تولید و کاشت و بهره برداری از اکالیپتوس اگر تنها بتواند کمی از فشار بر جنگلهای طبیعی کشور عزیزمان را کم کند رسالتی بزرگ را به انجام رسانده، چنانچه در این مقاله به سمع و نظر مخاطبان گرامی رسید این گونه پتانسیل تولید چوبدهی و تکثیر بسیار بالایی را دارد و می توان آنرا در ایجاد جنگلهای مصنوعی با سطح وسیع بکاربست. امید است در آینده نزدیک بتوانیم پتانسیل های گونه های مختلفی که به صورت بومی در کشور وجود دارند یا از سایر ممالک به ایران وارد شده اند شناخته گردد و کارهای تحقیقاتی و عملیاتی بیشتری در این زمینه مشاهده گردد. تصاویر پیوستی: تصویر1درخت بالغ: تصویر2: تصویر3: تصویر4(بذر): تصویر 5(بذر): تصویر6 (جوانه اکالیپتوس): تصویر 7 (نهال اکالیپتوس) تصویر8(نهال اکالیپتوس): تصویر9(نهال اکالیپتوس): تصویر10(نهال اکالیپتوس): تصویر11(نهال اکالیپتوس): تصویر12(نهال اکالیپتوس): تصویر 13: گلدهی اوکالیپتوس تصویر14( گلدهی اوکالیپتوس گونه leucoxylon) منابع و ماخذ: 1) سا یت سازمان پژوهشی و برنامه ریزی وزارت آموزش وپرورش 2) کتاب گونه های گرمسیری 3) کتاب بررسی بر روی انواع گونه های اکالیپتوس وسوزنی برگها انتشارات مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی 4) سایت اخبار علمی 5) سایتIranianinformation&Documatation center 6) سایت علمیhttp://database.ac.ir 7) نشریه الکترونیک شرقیان 8) سایت گیاهان دارویی 9) سایت عطاری شفا 10) سایت خبرگزاری دانشجویان ایران 11) سایت خبرگزاری ایرنا 12) کتاب اکالیپتوس نوشته جوادیان وافتخاری انتشارات رشد 13) سایت Persian weblog 14) سایت Iranian student,s news agency 15)سایت سازمان جنگلها مراتع آبخیزداری کل کشور 16)سایت www.botanic.com 17)کتاب گونه های سریع الرشد نوشته ضیا تبار احمدی انتشارات حائم 18)مقاله کاشت گونه های درختی چوبده بقلم حمید خ انی کارشناس جنگلداری 19)سایتwww.wikipedia.com

اکالیپتوس را بهتر بشناسیم

درختان اکالیپتوس در شمار گونههای جنگلی سریعالرشد محسوب میشوند که بومی اقیانوسیه، به ویژه استرالیا هستند و در حدود ۲۰۰ سال است که در کشورهایی غیر از استرالیا که رویشگاه طبیعی آن است، کشت میشوند.از زمانی که دانشمندان علوم گیاهی برای استفاده از اکالیپتوسها به عنوان گونه غیربومی در اروپا، شبهقاره هند و کشورهای همجوار، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی ابراز تمایل کردند، بیش از ۲۰۰ سال میگذرد. اکالیپتوسها به صورت گسترده در نواحی گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل دنیا کشت شدند، به نحوی که تا سال ۲۰۰۰ میلادی مساحتی بالغ بر بیش از ۱۰ میلیون هکتار از سطح زمین را پوشاندند. اکالیپتوسها که امروزه به صورت عمده به عنوان منبع تولید چوب کاغذسازی، هیزم، ذغالچوب، تیرهای تونلی، تخته خرده چوب و اسانسهای روغنی کاشته میشوند، به عنوان یکی از منابع عمده جهانی مولد فیبر جهت ساخت کاغذ سفید کرافت و در نهایت، تولید کاغذ چاپ و تحریر با کیفیت عالی شناخته شدهاند. کشورهای مختلف گونههای متفاوتی از اکالیپتوس را از نظر سازگاری به شرایط محلی آزمایش کردهاند؛ به عنوان مثال سه کشور آمریکا، برزیل و آفریقای جنوبی بیش از ۲۰۰ گونه و بسیاری از کشورها بیش از ۱۰۰ گونه. جالب توجه است که بخش عمده جنگلکاریهای صنعتی موجود در جهان، به ۱۰گونه از میان تعداد زیاد گونههای آزمایش شده، اختصاص مییابد که عبارتند از
▪ E. camaldulensis, E. globulus, E. grandis, 
▪ E. maculate, E. paniculata, E. robusta, 
▪ E. saligna, E. tereticornis, E. urophylla, 
▪ E. viminalis.
درختان اکالیپتوس در شمار گونههای جنگلی سریعالرشد محسوب میشوند که بومی اقیانوسیه، به ویژه استرالیا هستند و در حدود ۲۰۰ سال است که در کشورهایی غیر از استرالیا که رویشگاه طبیعی آن است، کشت میشوند. درختکاریهای اولیه اکالیپتوس برای ارضای حس کنجکاوری یا مقاصد زینتی ابتدا در انگلستان و بعدها در بسیاری از کشورها (شاید بیش از ۲۰۰ کشور در حال حاضر)، انجام شده است. این گونه درختی بیش از ۱۰۰سال پیش به ایران وارد شد و در جنوب کشور که محیط مناسبی برای آن بود، کشت شد. در حدود سال ۱۳۱۰ گونههای مختلفی از اکالیپتوس به ایران آمد و در شمال کشور کشت شد و خیلی زود درختانی را به وجودآوردند، ولی اکثر درختان در اثر سرما و برف در سالهای ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ از بین رفتند. در سال ۱۳۳۰ نیز چند گونه از بذرهای مقاوم به سرما، به وسیله پروفسور گائویا به ایران ارسال شده و در خزانه چمارسرای رشت کشت شدند. در بهار ۱۳۳۵ نیز تعداد ۱۸ گونه اکالیپتوس مقاوم به سرما از استرالیا و مراکش وارد کشور شد و در خزانه باغ اکولوژی نوشهر (ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع فعلی) کشت شدند و سپس به قطعات مختلف باغ مذکور انتقال یافتند. در سال ۱۳۴۲ بیش از ۳۰ گونه مختلف توسط آقای دکتر ثابتی در اختیار سازمان جنگلها و مراتع کشور قرار گرفت تا نتیجه رشد و مقاومت آنها در شرایط مختلف کشور مورد مطالعه قرار گیرد (ثابتی، ۱۳۷۳).در عین حال موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور نیز در سال ۱۳۴۷ فعالیت دامنهداری را در زمینه تحقیق سازگاری گونههای مختلف اکالیپتوس در نقاط مختلف ایران (خوزستان، فارس، کرمانشاه، گلستان، گیلان، لرستان و مازندران) آغاز کرد. در این برنامه مطالعات وسیعی در مورد شرایط اقلیمی و نوع خاک مناطق مختلف کشور صورت گرفت و باتوجه به این شرایط، گونههای مختلفی که گمان میرفت بتوانند در شرایطی اقلیمی هر منطقه سازگاری نشان داده و به رشد متعادل ادامه دهند از کشورهای استرالیا و مراکش وارد شد. از سال ۱۳۵۲ به بعد کار تجزیه و تحلیل دورهای و نهایی آمار رشد کمی و کیفی گونههای اکالیپتوس توسط موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع آغاز و نتایج آنها به صورت رسمی منتشر شد.شرکت سهامی جنگل شفارود در منطقه تالش استان گیلان در سال ۱۳۵۴ با وارد کردن ۴۵گونه اکالیپتوس از آفریقای جنوبی، تحقیق در این زمینه را آغاز کرد. این بذرها ابتدا در قالب کلکسیون در نهالستان شاندرمن استان گیلان کشت شدند و در سال ۱۳۶۱ پس از تجزیه و تحلیل مقدماتی نتایج، ۱۰ گونه موفق در پنج نقطه استان گیلان، از نظر سازگاری آزمایش شده و گزارش نهایی آن نیز منتشر شد (قرآنی، ۱۳۶۸). سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران نیز در سال ۱۳۶۶ با همکاری سازمان جنگلها و مراتع کشور و شرکتهای تابعه، از جمله شرکت شفارود، بذر ۱۰ گونه موفق مورد استفاده شرکت سهامی جنگل شفارود را از استرالیا وارد کرد و در ۹ نقطه استان مازندران و ۹ نقطه استان گیلان، از نظر سازگاری مورد تحقیق قرار داد. نتایج مقدماتی سازگاری نیز طی چند گزارش منتشر شده است. (جزیرهای، ۱۳۷۰ و ۱۳۷۱).اینک پس از ذکر مقدمه به رفع شبهات به شرح زیر پرداخته میشود:۱) جنس اکالیپتوس فقط در شمال استرالیا نمیروید، بلکه از جزایر جنوبی فیلیپین شروع میشود، سپس به اندونزی و گینهنو امتداد یافته و در آخر در استرالیا پایان مییابد، ولی قسمت اعظم رویشگاه طبیعی آن (بیش از ۹۰ درصد) در کشور استرالیاست. در استرالیا نیز از شمالیترین نقطه (گرمسیر) تا جنوبیترین مرز آن در جزیره تاسمانی (نزدیکترین محل به قطب جنوب)، از جنگلهای سبز بارانی شرق استرالیا تا مناطق خشک و بیابانی غرب استرالیا و از ساحل دریا تا مجاور قلههای برفگیر جنوب شرق استرالیا میروید. همچنین اکالیپتوس در بسیاری از کشورهای جهان و خارج از رویشگاه طبیعی خود از آن جمله ایالات متحده آمریکا، چین، هند، پاکستان، فلسطین، سوریه، ترکیه، پرتغال، فرانسه، انگلستان، ایرلند، روسیه، مراکش، تونس، سنگال، آفریقای جنوبی، برزیل و غیره و اغلب در سطح وسیع و به صورت صنعتی کاشته شده است.۲) بروز یخبندان تا حدودی طولانی در قسمتهای زیادی از ایران در سال گذشته، به ویژه در استانهای مازندران و گلستان کمسابقه و دور از انتظار بوده است و میتوان آن را به عنوان بلا و حادثه غیرمترقبه به حساب آورد زیرا به باغداران، به ویژه مرکبات در مازندران و گلستان و انار در مناطق مرکزی کشور یعنی رویشگاههای طبیعی خود خسارت فراوانی وارد کرد، اما برای اکالیپتوس مشکلساز نبود. زیرا اکالیپتوس دارای استعدادهای خدادادی جهت مقابله با سرما و آتشسوزی است. هرساله صدها هکتار اکالیپتوس در کشور استرالیا و سایر کشورهای جهان میسوزد، ولی همین آتشسوزی موجب زادآوری طبیعی در کف جنگل میشود و درختان سوخته نیز از قسمتهای تنه، به خصوص روی کنده و نزدیک یقه شروع به جست دهی و تجدید حیات میکنند و ساقهها و جستهای جدید نسبت به ساقه قبلی رشد بیشتری خواهند یافت. بنابراین صاحبان باغهای صنعتی و بزرگ اکالیپتوس میتوانند با کفبر کردن درخت و فروش چوب و برگهای آن به صنایع چوب و اسانسگیری علاوه بر برخورداری از درآمد قابل توجه حاصل از فروش محصولات، در فصل رشد شاهد رشد حداقل دو برابر درخت نسبت به سالهای قبل باشند. به عبارت دیگر سرمایی که در زمستان اتفاق افتاده نمیتواند رشد آن را در فصل بهار و تابستان متوقف کند.۳) اکالیپتوس درختی است چندمنظوره و قادر است علاوه بر تولید چوب، اسانس و عسل، از فرسایش خاک در برابر آب و باد جلوگیری کرده، جریان آب را تعدیل نموده، به پایداری محیطزیست کمک کرده، آلودگی هوا را کاهش داده و آن را ضد عفونی کند.۴) از سوی دیگر مطالب ذکر شده توسط افراد مختلف راجع به تاثیر اکالیپتوس در پایین رفتن سطح سفره آب زیرزمینی و سایر تاثیرات منفی آن بر محیطزیست، هنوز از نظر علمی اثبات نشده و بیشتر در حد حدس و گمان و شایعه است. وانگهی، هیچ انسان عاقلی درخت اکالیپتوس را در عرصه مرغوبی که به تولید محصولات کشاورزی اختصاص دارد و برای توسعه سطح زیر کشت با محدودیت منابع آب مواجه است یا در جنگلهای شمال که گونههای سریعالرشد و ارزشمند بومی مانند توسکا و افرا میرویند، نمیکارد. مسلم است در استانهای جنوبی کشور، به ویژه سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر که محدودیت منابع آبی هست، به جای گونههای ارزشمند گزشاهی، کهور ایرانی، کرت، کنار و کلیر، کاشت اکالیپتوس منطقی نیست، اما در خوزستان که محدودیت منابع آب کمتر به چشم میخورد و حتی در برخی مناطق که سطح آب زیرزمینی بالا و مشکلساز است، کاشت اکالیپتوس در خاکهای شور و کمبازده بسیار ارزشمند بوده و توصیه میشود. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور علاوه بر دقت در انتخاب گونه و مبدا بذر مناسب برای مناطق مختلف ایران، قبل از معرفی آن به ارگانهای اجرایی و بهرهبرداران محلی، سازگاری آن را در قالب طرحهای مختلف تحقیقاتی به اثبات میرساند.اکالیپتوس به عنوان زراعت چوب و تولید صنعتی، در مناطقی توصیه میشود که گونههای سریعالرشد بومی نتوانند مستقر شوند. متاسفانه اغلب گونههای بومی همانند توسکا، افرا، چنار و بید گیاهان پرتوقعی هستند و نیاز به خاک حاصلخیز و آب فراوان دارند یا مانند ارس، بنه و بادام بسیار کندرشد هستند. بنابراین برای خاکهای شور و سنگین و مناطق گرم و خشک محدودیت انتخاب گونه موجود است و برای تولید صنعتی و اقتصادی چوب نمیتوان از گونههای بومی استفاده کرد. جنس اکالیپتوس با توجه به تنوع فراوان منابع ژنتیکی و مقاومت در برابر سرما، گرما، شوری و خشکی از یک طرف و تولید سریع و مطلوب چوب در دوره کوتاه مدت سه تا پنج ساله از طرف دیگر، بهترین گزینه برای کشت به صورت وسیع در اراضی کمبازده، به ویژه با استفاده از هرزآب و فاضلاب است. هماکنون در اراضی سنگین و تا حدودی شور و آب و هوای گرم و سوزان منطقه گنبد در استان گلستان، کاشت اکالیپتوس به دلایل ذکر شده، در حال توسعه است. کاشت گونههای مقاوم به سرمای اکالیپتوس در جنوب تهران، شهر ری و ورامین، جایی که سطح آب زیرزمینی بالاست و به علت عبور چندین نهر فاضلاب آلوده است، مسلما از کاشت سبزی، صیفی، غلات و درختان میوه مناسبتر است.۵) البته کاشت اکالیپتوس در ایران به صورت زراعت چوب باید در قالب برنامه مدون و راهبردی صورت پذیرد که هم اکنون متخصصان جنگلکاری موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و نهادهای علمی کشور در حال تدوین مراحل نهایی آن هستند. خوشبختانه برای انتخاب گونه اکالیپتوس در مناطق مناسب ایران مشکلی موجود نیست.
علت خشک شدن چیست؟
علت خشکشدن شاخ و برگ برخی از گونههای درختی مانند کاج و سرو نقرهای در پارکهای جنگلی اطراف تهران فقط سرما نیست. اغلب این درختان که روی خاکهای بسیار نامناسب و سنگلاخی و بسیار دانه درشت جنگلکاری شدهاند، بیش از ۲۰ سال است که آبیاری نشدهاند و در فصلهای خشک و گرم سال دچار ضعف و پژمردگی میشوند. سرمای شدید و کم سابقه گذشته موجب شد که چنین درختانی که تحت تنش بسیار شدید خشکی قرار گرفته بودند، دچار سرما و یخ زدگی شوند. دلیل بسیار روشن چنین ادعایی سالم بودن درختانی است که به دلایل مختلف عوارض زمین و قرار گرفتن در گودترین محل پارک و نزدیک به شهرک و مناطق مسکونی و صنعتی و در نتیجه برخورداری از آب بیشتر نسبت به سایر درختان، همچنان زنده و شادابند. علاوه بر این، در دو دهه اخیر و قبل از بروز سرما و یخزدگی، چند فقره طرح تحقیقاتی و پایاننامه دانشگاهی در مورد علل ضعف فیزیولوژیکی درختان کاج تهران اجرا و نتایج آن منتشر شده است (کنشلو، ۱۳۸۳- - میربادین و شیبانی، ۱۳۷۳). ذکر مثالی در این راستا برای روشنشدن مطلب مورد بحث مفید به نظر میرسد. اگر در کشوری از جهان مردم دچار قحطی و بیآبی شوند و بهشدت بر اثر گرسنگی و تشنگی دچار ضعف و لاغری شده و دچار سرما و یخزدگی شدید شوند، چه اتفاقی میافتد؟ جواب روشن است! تلفات جانی بسیار شدید خواهد بود، به ویژه در میان کودکان و بزرگسالان.

اسانس گیاه اکالیپتوس به صورت پماد و مخلوط با روغنهای پایه نظیر روغن زیتون در تخفیف التهاب و تسکین دردهای عضلانی موثر است.
دکتر نسرین عاقل، فارماکوگنوزیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز اظهار داشت: این گیاه به دلیل جذب و نگهداری مقادیر زیاد آب برای مدت طولانی به شتر تشبیه شده است و به دلیل این توانایی از آن برای خشک کردن باتلاقها و تثبیت شده آن در آبهایی که به شکل سیل در رودخانه‌ها جاری است، استفاده می‌شود.
وی افزود: یکی از مهمترین کاربردهای این گیاه در تولید عسل و ایجاد فضای سبز در حاشیه خیابانهاست. درخت آن در منزل همانند یک دستگاه تهویه کننده است.
عاقل تصریح کرد: در دنیا 500 گونه اکالیپتوس وجود دارد که 50 نوع آن در ایران زیست می‌کنند. این درخت به دستگاه تهویه تشبیه شده چرا که منجر به فرار پشه‌ها و معطر کردن فضا می‌شود.
این فارماکوگنوزیست یادآور شد: اسانس گیاه اکالیپتوس در پمادهای ضد تحریک و خمیر دندانها و به عنوان حشره‌کش و دور کننده حشرات نیز کاربرد دارد.
وی در پایان افزود: درخت اکالیپتوس سبب پاکسازی خاک از مواد شیمیایی ناشی از آبیاری پساب‌ها می‌شود. این درخت به صورت زه‌کش عمل می‌کند و چون شدت مکندگی آن زیاد است، آلودگی را از خاک گرفته و به داخل آوندهای خود ذخیره می‌کند. اسانس گیاه اکالیپتوس به صورت پماد و مخلوط با روغنهای پایه نظیر روغن زیتون در تخفیف التهاب و تسکین دردهای عضلانی موثر است.
دکتر نسرین عاقل، فارماکوگنوزیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز اظهار داشت: این گیاه به دلیل جذب و نگهداری مقادیر زیاد آب برای مدت طولانی به شتر تشبیه شده است و به دلیل این توانایی از آن برای خشک کردن باتلاقها و تثبیت شده آن در آبهایی که به شکل سیل در رودخانه‌ها جاری است، استفاده می‌شود.
وی افزود: یکی از مهمترین کاربردهای این گیاه در تولید عسل و ایجاد فضای سبز در حاشیه خیابانهاست. درخت آن در منزل همانند یک دستگاه تهویه کننده است

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد